Təhsil cəmiyyətin inkişafında əsas rol oynayan sahələrdən biridir və bu sahənin ən önəmli faktorları müəllimlərdir. Müəllimin nüfuzu və sosial statusu yalnız onun şəxsi peşəkarlığından yox, həm də cəmiyyətin ona verdiyi dəyərdən asılıdır. Son illərdə Azərbaycanda müəllimlərin maddi təminatı ilə bağlı müəyyən addımlar atılsa da, hələ də bu peşənin nüfuzunun artırılması və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün görüləsi işlər var.
Təhsil sistemində ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri müəllimlərin əməkhaqqıdır. Çoxları hesab edir ki, müəllimin maaşının az olması onun dərsini keyfiyyətsiz keçməsinə səbəb olur. Lakin burada mühüm bir məqam var: maaşın az olması müəllimin dərsə laqeyd yanaşmasına bəraət qazandırmır.
Müəllimlik sadəcə maaş üçün icra edilən bir iş deyil, eyni zamanda yüksək mənəvi dəyər daşıyan bir peşədir. Əsl müəllim hətta çətin şəraitdə belə öz peşəsinə sədaqət göstərməli və şagirdlərə bilik verməyə davam etməlidir. Təəssüf ki, bəzi müəllimlər motivasiyasız olduqlarını əsas gətirərək dərsə səthi yanaşır, dərs prosesində yalnız proqramı “yerinə yetirmək” prinsipi ilə hərəkət edirlər. Nəticədə, şagirdlər yalnız test tapşırıqlarını həll etməyə yönləndirilir, real düşünmə və analiz etmə bacarıqları inkişaf etdirilmir.
Bununla belə, reallığı da nəzərə almaq lazımdır. Əgər bir müəllim özünü sosial və maddi baxımdan təmin edə bilmirsə, onun işə həvəsinin azalması təbii prosesdir. Müəllimlər tez-tez əlavə gəlir mənbəyi tapmaq üçün repetitorluq edir, bu isə məktəbdə tədrisə olan diqqəti azalda bilər. Lakin burada fərdi məsuliyyət də önəmlidir – peşəsinə bağlı olan, idealist müəllimlər çətinliklərə baxmayaraq, dərs keyfiyyətini qorumağa çalışırlar.
Maaşın az olması peşə məsuliyyətini yerinə yetirməməyə bəraət qazandırmır. Hər bir müəllim öz peşəsinin mahiyyətini dərk etməli və şagirdlərin gələcəyinin onun verdiyi biliklərdən asılı olduğunu unutmamalıdır. Cəmiyyətin müəllimlərdən gözləntisi təkcə bilik ötürmək deyil, eyni zamanda şagirdlərə dəyərlər aşılamaq, onlara təhsili sevdirməkdir. Bu baxımdan müəllimlərin öz üzərlərinə düşən məsuliyyəti dərk etmələri vacibdir. Çünki istənilən peşədə insan həm vicdani, həm də etik olaraq işini yüksək səviyyədə yerinə yetirməyə borcludur. Əgər müəllim yalnız maddi səbəblərə görə dərsə laqeyd yanaşırsa, bu, peşəyə ziyan vurmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin bilik və bacarıqlarına da mənfi təsir göstərir.
Müəllimlərin motivasiyasının artırılması üçün yalnız maaş artımı yetərli deyil. Onların inkişaf etməsi üçün aşağıdakı addımlar da atılmalıdır:
– Müəllimlərin yeni metodikalar öyrənməsi üçün təlimlərin artırılması, onların yenilikçi və yaradıcı olmasına dəstək verilməsi.
– Cəmiyyətdə müəllim nüfuzunun artırılması: Valideynlər və şagirdlər müəllimə hörmət etməyi öyrənməli, onların zəhməti layiqincə qiymətləndirilməlidir.
– Onların yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması, güzəştli mənzil proqramları və digər sosial təminatlar təmin edilməlidir.
– Yaxşı nəticə göstərən müəllimlərin mükafatlandırılması, onların əməyi üçün əlavə təşviqlər verilməsi.
Müəllimin nüfuzu və maddi rifahı vacibdir, lakin bu, onun dərs keyfiyyətini müəyyən edən yeganə amil deyil. Əsl müəllim vicdanlı, məsuliyyətli və öz işinə bağlı olmalıdır. Müəllimin əsas vəzifəsi şagirdlərin gələcəyini formalaşdırmaqdır və bu vəzifə heç bir maddi çətinliklə bəraət qazandırıla bilməz. Müəllimlik sadəcə bir peşə deyil, bir missiyadır. Cəmiyyət olaraq biz müəllimlərə dəyər verməliyik, müəllimlər isə öz dəyərlərini qorumaq üçün peşə etikalarına sadiq qalmalıdırlar. Yalnız bu balans qorunduqda təhsilin keyfiyyəti yüksələcək, müəllimlər hörmət qazanacaq və gələcək nəsillər daha sağlam təhsil mühitində yetişəcək.
Bakı şəhəri 137 saylı məktəbin müəllimi, (İTE) təlimçisi Azayeva Vahidə
